W przypadku, gdy pomiędzy małżonkami nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego pod względem:
– psychicznym (małżonkowie już się nie kochają),
– fizycznym (brak współżycia seksualnego),
– gospodarczym (nie prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego).
czyli gdy wystąpiły wszystkie pozytywne przesłanki do rozwodu, w takiej sytuacji, zgodnie z art. 56 § 1 Kodeksu Rodzinnego i opiekuńczego, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.
Ustawodawca wprowadził obok pozytywnych, negatywne przesłanki orzeczenia rozwodu, na podstawie których zgodnie z art. 56 § 2 Kodeksu Rodzinnego i opiekuńczego, rozwiązanie małżeństwa nie jest dopuszczalne w przypadku, gdy wskutek rozwodu:
– miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków,
– byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (np. gdy jeden z małżonków jest nieuleczalnie chory, wymaga pomocy).
W tym miejscu chciałabym skupić się na wskazaniu znaczenia zasad współżycia społecznego, na podstawie których sąd według swojego uznania oceni zasadność rozwodu.
Zgodnie z obowiązującym orzecznictwem, sąd może oddalić pozew o rozwód, w przypadku choroby fizycznej (kalectwo, nieuleczalna choroba) jednego z małżonków, albowiem tego typu sytuacja życiowa wymaga opieki i wsparcia drugiego małżonka. Ponadto, nie sposób pominąć faktu, że pomimo choroby fizycznej mogą pozostać nadal pomiędzy małżonkami więzi uczuciowe.
Zgodnie z powyższym choroba fizyczna małżonka i potrzeba udzielenia mu pomocy i opieki nad nim może być uznana za okoliczność wyłączającą możliwość udzielenia rozwodu z uwagi na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego.
Inaczej kształtuje się sytuacja w przypadku choroby psychicznej jednego z małżonków, albowiem wtedy nie występuje negatywna przesłanka rozwodu. Między innymi Sąd Najwyższy z dnia 18 marca 1999 r.(I CKN 1050/97) orzekł, że: „Obowiązek małżonków przewidziany w art. 23 K.r.io. (wspólnego pożycia, wzajemnej pomocy i wierności oraz współdziałania dla dobra rodziny), może być wyłączony, jeżeli zachowanie będące wynikiem choroby psychicznej małżonka uzasadnia zwolnienie z tego obowiązku drugiego z małżonków”.
W przypadku, gdy jeden z małżonków cierpi na chorobę psychiczną, nie mają zastosowania negatywne przesłanki rozwodu, co oznacza, że orzeczenie rozwodu nie będzie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, albowiem w takiej sytuacji pomiędzy małżonkami mogą również ustać więzy psychiczne, odwrotnie jak w przypadku choroby fizycznej.
Warto postawić sobie pytanie, czy małżonkowi choremu psychicznie można przypisać winę w rozkładzie małżeństwa?
Doktryna jednoznacznie wskazuje, że nie, albowiem choroba psychiczna wyklucza przypisanie winy.
Orzeczenie rozwodu nie jest również sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, w przypadku małżonka uzależnionego od alkoholu lub narkotyków.